Familie Van der Klooster diep geworteld in ’t reddingswezen

16 januari 1929 was een donkere dag in de geschiedenis van de Redding Maatschappij. Bij een poging tot redden van de opvarenden van het Letse kolenschip ‘Valka’ kwam de reddingboot ‘Prins der Nederlanden’ dwarszee en sloeg om. Geen van de acht redders overleefde het.

Door Jan van der Klooster en Sjoerd Breedveld

In De Reddingboot van oktober werd aandacht gegeven aan deze ramp met het aangrijpende verhaal van de kleinzoon van Cornelis Sterrenburg, een van de bemanningsleden. Na het lezen van het oktobernummer klom Jan van der Klooster in de pen. Zijn opa, Adriaan van der Klooster, was schipper van de ‘Prins der Nederlanden’. Ook de andere generaties en takken van de Van der Klooster-familie waren actief in de Redding Maatschappij.

Aan de hand van een flinke stapel geraadpleegde boeken over de ramp, had Jan het verhaal van zijn opa kunnen bestuderen. Het van-de-KNRM-cadeau-gekregen boek ‘Menslievend maar zelfstandig’ van Henk Stapel had Jan veel nieuwe inzichten gegeven, vooral over de oorzaak van de ramp. Reden genoeg om even bij hem in Almere-Haven langs te gaan!

foto: Adriaan van der Klooster

Stoomreddingboten

Er zijn twee stoomreddingboten actief geweest in Nederland. De eerste stoomreddingboot was de ‘President van Heel’. De boot had nog de vorm van een roeireddingboot, maar had een stoomketel ingebouwd, waarbij een centrifugaalpomp zeer krachtige waterstralen aanstuurde die via manoeuvreer-hendels gericht konden worden. Het was een Engelse uitvinding. De boot kwam in 1895 in bedrijf en bleef dat tot 1930, na in 1921 omgeslagen en gerepareerd te zijn.

De ‘Prins der Nederlanden’ (ook wel ‘Prins’) was de tweede en tevens laatste stoomreddingboot van Nederland. Ze was vernoemd naar Prins Hendrik (toenmalig beschermheer van de Redding Maatschappij): hij voer ook regelmatig enthousiast met oefeningen mee. De reddingboot die naar hem vernoemd was, werd als tweede reddingboot in 1910 in Hoek van Holland gestationeerd, maar voer meestal als eerste uit. Ze voerde reddingen uit tot de ramp in 1929.

De ‘President van Heel’ is de eerste van de twee stoomreddingboten die omslaat tijdens een reddingsactie. Een van de zeven bemanningsleden, die zich vastklampt aan een drijvend rooster, kan via een reddingslijn op de omgeslagen reddingboot klimmen. Tijdens het kapseizen komt onder andere Willem van der Klooster, een neef van Adriaan, om het leven.

Na deze ramp in 1921 wordt de stoomreddingboot hersteld en weer in gebruik genomen. De bemanning was intussen het vertrouwen in de ‘Van Heel’ al kwijt. Nieuwe bemanningsleden voor de Hoekse reddingboot waren steeds moeilijker te krijgen. Daar kwam bij dat door het kapseizen van de ‘Prins’ uit noodzaak gewerkt moest worden met nieuwe, onervaren bemanningsleden. Toen het issue zelfs in de Tweede Kamer besproken werd, besloten ze de ‘President Van Heel’, de laatste stoomreddingboot van Nederland, uit de vaart te nemen.

Beide stoomreddingboten in Berghaven Hoek van Holland

Schippers

Adriaan van der Klooster werd in 1880 geboren in Ouddorp en kwam uit een ware ‘reddersfamilie’, met haar wortels in Burghsluis. In totaal waren 23 Van der Kloosters actief in het reddingswezen, van Burghsluis tot aan Hoek van Holland, waarvan de meesten als schipper op een reddingboot. De familie Van der Klooster zat meer dan tachtig jaar lang in de unieke positie van het leveren van alle Burghsluise schippers. Vader (Jacob), zonen (Marinus en Kees) en kleinzoon (Jacob) waren achtereenvolgend schipper op de ‘Prinses Wilhelmina’ in Burghsluis, totdat deze door de Duitse bezetter vernield werd in 1945. Vanwege de omvang van de reddersfamilie, kwam het enkele keren voor dat meerdere schippers Van der Klooster, ieder op hun eigen reddingboot, voor een schip in nood uitvoeren. Zo voeren opa Adriaan op de ‘Prins der Nederlanden’, zijn broer Jaap op de ‘Baron van Lynden’ en zijn neef Cor op de ‘Prinses Juliana’ allemaal uit voor de vastgelopen Duitse SS ‘Bille’.

Adriaan was de achttiende in de rij van Van der Kloosters. Hij begon op achtjarige leeftijd op de blazer OD4 van zijn vader, was vanaf zijn 18e jaar schipper op deze vissersboot en werd acht jaar later (26 jaar) schipper op de reddingboot ‘President Van Heel’. In 1909 mocht hij het roer overnemen van de ‘Prins der Nederlanden’. Met zijn wisselende bemanning verrichtte Adriaan op deze reddingboot vele reddingen, waarbij in totaal 205 mensen werden gered.

Onder de 23 Van der Kloosters zaten meerdere gedecoreerde redders. Zo ontvingen Adriaan en Marinus beiden in 1924 de gouden medaille in de Orde van Oranje-Nassau voor hun vele reddingen, uitgereikt door Koningin Wilhelmina in de Ridderzaal. Marinus ontving ook de indrukwekkende De Ruytermedaille. Marinus raakte later zwaargewond omdat de benzinemotor van zijn reddingboot ontplofte, maar hij herstelde opmerkelijk snel.

De bemanning van de ‘Prins’ met helemaal links schipper Adriaan van der Klooster

Onderzoek

De Raad voor de Scheepvaart vond dat de twee omgeslagen stoomreddingboten van Hoek van Holland tot dan toe altijd goed gepresteerd hadden. Zij concludeerden dat ongunstige omstandigheden de reddingboten hadden doen kenteren. Er was echter wel degelijk kritiek uit deskundige hoek (prof. Vossnack, andere schippers, bemanningsleden), met name rondom de waterstraalaandrijving. Ook zou het ontwerp van de reddingboot, met het overstekende berghout, ervoor zorgen dat de boot sneller zou kantelen bij zware golven.

Adriaan van der Klooster werd gevonden op het strand van Rockanje met zwaar verminkte benen. Dit bracht veel vragen met zich mee. Was deze schipper, gezien zijn verminkte benen, na de smak al weggevallen van het stuurwiel? Schipper A. de Jager van de reddingboot ‘Wilhelmina’, die te hulp schoot na het omslaan van de ‘Prins’, geloofde dat dit inderdaad het geval was geweest.

Verder bleek dat de stoommachine was uitgezet na een lekkage, voordat de machinist en stoker hun ruimte hadden verlaten via de toegangsluiken. Was het uitzetten van de stoommachine wellicht gebeurd op het moment dat de “Prins” voor de laatste maal trachtte te keren en toen dwarszee omsloeg?

Omgekomen redders Prins der Nederlanden

Nasleep 16 januari 1929

Ook de andere zeven omgekomen redders verdienen het om nog eens benoemd te worden, aldus kleinzoon Jan. Hun namen waren: Huybregt Pieter Meijboom, Johannes Marinus Timmers, Paulus van Asperen, Ary Meuldijk, Rokus de Groot, Pieter Antonie Verwey en Cornelis Sterrenburg. Door de ramp bleven acht weduwen en 37 wezen achter.Door heel Nederland ging na deze rampen een golf van ontzetting en op grote schaal werd geld ingezameld. In Hoek van Holland zelf liet het diepe littekens na. Ter nagedachtenis werd het monument ‘Heldendood’ aan de Berghaven opgericht met de namen van de omgekomen redders. Eens in de zoveel jaren worden er herdenkingen gehouden.

Jan en zijn familie zijn erg dankbaar dat ze de omgekomen redders op deze manier nog eens in herinnering terug mogen brengen. Jan maakt er geen geheim van dat hij er erg trots op is dat de langste straat van Hoek van Holland naar hun opa is vernoemd en de zijstraten ervan naar de omgekomen bemanningsleden.

Zelf redde Jan (78) een vriend uit een wak in het ijs en zijn zoon Jan Willem (43) iemand wiens zeilboot gezonken was. Het redden zit de ‘Kloosters’ kennelijk nog steeds in het bloed!

foto: Kleinzoon Jan voor zijn zeiljachtje in Almere-Haven