Gaatjesweer

Als het echt heel koud is spreken ingewijden van gaatjesweer……

Wat leek te beginnen als een gewone (maar koude) oefenavond, kreeg gisteravond een ijskoud staartje voor reddingstation Paal 8. Vanwege de ijsgang op de Waddenzee hebben veel reddingstations hulp van monumentale reddingboten die nog steeds hun mannetje staan. Ze zijn groot, zwaar gebouwd van onverwoestbaar staal en hebben schroefaandrijving. Dat maakt ze ook geschikt voor varen in ijsvelden, maar de keerzijde is de (naar moderne begrippen) lage snelheid.

De nieuwe generatie reddingboten is licht, wendbaar en snel. Gemaakt van aluminium en met waterjet aandrijving zijn ze echter minder geschikt om in ijscondities te opereren omdat de voortstuwing dan verstopt raakt.

Reddingboot Frans Hogewind van KNRM station Paal 8 op Terschelling ligt direct aan zee en heeft daardoor vrijwel altijd snel toegang tot ijsvrij, open water. Dat was oorspronkelijk een van de redenen om de snelle boot daar te stationeren.

Toen woensdagavond de viskotter ZK 80 “Linquenda” aan de grond liep in het beruchte Westgat van Schiermonnikoog, werd door de Kustwacht uit voorzorg de reddingboot Suzanna uit Lauwersoog gealarmeerd. De weersomstandigheden waren ijzig: een stormachtige oostenwind en de vorst maakten de gevoelstemperatuur Siberisch.

Door problemen met het eigen schip moest de Suzanna echter terugkeren naar de tijdelijke thuishaven, maar het was onzeker of ze het op eigen kracht kon redden.

Daarop besloot de Kustwacht een beroep te doen op twee reddingboten van verderweg gelegen stations: de Jan en Titia Visser (station Eemshaven) en de Frans Hogewind ( station Paal 8 Terschelling). De ene voor het vissersschip, de andere om eventueel de KNRM-collega’s bij te kunnen staan.

Toen we eerder op de avond het marifoonverkeer bij Schiermonnikoog hoorden, werd er in het boothuis van Paal 8 nog gegrapt over het bijwonen van de vergadering versus een reddingtocht in dit weer. Maar toen de Kustwacht de Frans Hogewind verzocht om richting Schiermonnikoog te gaan, was het daarmee gedaan: een tocht onder deze omstandigheden is verre van grappig.

Dertig mijl in wind en zee op bij windkracht 8 en een gevoelstemperatuur van ca min twintig, golven van een paar meter, aanvriezend buiswater dat mogelijk voor problemen zou zorgen, het halfopen stuurhuis: dit werd een zware, ijzig koude tocht.

Halverwege de heenreis bleek dat de Suzanna op eigen kracht de haven kon bereiken.

De Frans Hogewind mocht daarop retour station van de Kustwacht, maar er werd door ons besloten toch door te varen. Dat bleek een goede beslissing, want de kotter Linquenda lag inmiddels zo ver droog achter de banken, dat de Frans Hogewind de enige reddingboot was die er nog bij kon komen dankzij geringe diepgang. De Jan en Titia Visser bleef noodgedwongen in dieper vaarwater stand-by.

Er werd een bemanningslid op de kotter overgezet voor overleg en ter assistentie.

Dit bleek niet eenvoudig, want zowel de kotter als de reddingboot waren inmiddels bedekt met een dikke laag ijs. Het vissersschip had nog wel voortstuwing, maar het roer werkte niet meer. Even werd overwogen om een sleepverbinding te maken om de boeg van het schip in de goede richting te trekken, maar al snel bleek dit zinloos.

Het zware schip lag te rollen en op de grond te stoten, maar was gelukkig niet lek. Ook de Frans Hogewind stootte nu regelmatig aan de grond. Het water daalde razendsnel en de eb zou nog een paar uur lopen. Daardoor zou het schip en haar bemanning volledig buiten bereik van de hulpdiensten komen. Omdat het schip mogelijk kon omvallen of lekstoten, werd in overleg met de schipper van de Linquenda en de Kustwacht besloten de bemanning te evacueren.

Het schip werd zo goed mogelijk waterdicht gemaakt en de motoren gestopt. Gekleed in overlevingspak en reddingvest werd de bemanning van de ZK 80 door de Frans Hogewind van boord gehaald en overgezet op de grotere en gesloten Jan en Titia Visser, die daarop haar lange en zware tocht tegen wind en zee terug naar Eemshaven kon beginnen. De thuisreis van de Frans Hogewind was relatief eenvoudig: voor zee en wind deed hij waar hij voor ontworpen is: hardvaren. Anderhalf uur later stond hij in het warme boothuis van Paal 8 te ontdooien, net als de vrijwillige bemanning die door de achterblijvers werd voorzien van hete soep en bitterballen.