Kitesurfweer in Nederland

Veiliger kitesurfen, door het weer en de wind te lezen en interpreteren.

Weer en wind in Nederland: bewolkt, niet te heet en vaak winderig. Dat maakt ons land geliefd bij kitesurfers. Gemiddeld telt Nederland 300 winddagen per jaar. Dat kunnen dagen zijn met harde wind en storm, dagen met een lichte bries of een thermisch windje.

Op deze pagina vertellen we je samen met surfweer guru Tobias van Tellingen meer over kitesurfweer in Nederland: van het lezen van het weer op de spot tot het duiden van de data op de wind- en weerapps.

Weer of geen weer: het is (bijna) altijd kitesurfweer in Nederland

De verschillende disciplines binnen het kitesurfen hebben verschillende voorkeuren als het gaat om de wind. Voor de “Big Air” kiter kan het bijna niet hard genoeg waaien terwijl het voor de foiler vaak fijn is als er slechts een bries staat. Beginners en freeriders zijn vaak blij met een gemiddelde daarvan terwijl ze op een vlakke zee of binnenwaterspot cruisen.
Gedurende het jaar komen er in Nederland veel weertypen voorbij en daarmee veel verschillende soorten wind waardoor elke kiter aan zijn trekken kan komen. Elk type kitesurfweer in Nederland heeft echter ook bedreigingen: gevaren die dit weertype met zich meebrengt. Deze hangen ook vaak samen met de tijd van het jaar, waarin bepaald weer bijvoorbeeld vaker voorkomt.

"Kitesurfen is niet alleen ‘op een twintip heen en weer varen in krachtige tot zeer krachtige wind’.  Of: ‘op een surfboardje de uitdagende omstandigheden op de Noordzee trotseren’. Kitesurfen is ook ‘met slechts 7 knopen op een vliegend tapijt over het water scheren (foilen)."

Kitesurfseizoenen in Nederland

Verschillende jaargetijden brengen gemiddeld gezien verschillende weertypen met zich mee. In de herfst is het behalve winderig ook vaak erg nat. In de winter is het door de lagere temperaturen natuurlijk koud, maar wanneer de wind uit het oosten komt - wat in de winter vaker het geval is - kan het soms nog een aantal graden kouder aanvoelen. Volgens professioneel surfweer forecaster Tobias van Tellingen van surfweer.nl en de surf/wind SMS service, heeft ieder type kitesurfweer tijdens de seizoenen pluspunten maar ook gevaren.

De kitesurfseizoenen kun je enigszins schetsen, door bepaalde wetmatigheden zoals de effecten van hoog- en lagedrukgebieden uit te tekenen. Tobias schrijft dat de nazomer zich vaak kenmerkt door wat minder wind: “Dit komt door de hoeveelheid bewolking die warme lucht vast kan houden. Daardoor komt de uitwisseling tussen hogere luchtlagen vaak niet goed op gang en blijft een windtoename gedurende de middag beperkt. In het voorjaar heb je dat niet, want het is dan veel droger en er zijn grotere verschillen tussen land- en watertemperatuur. Die temperatuurverschillen versterken of veroorzaken een windstroom.” Dat klinkt goed! Maar zoals gezegd, hebben de kitesurfseizoenen ook hun gevaren.
De windstromen zoals hierboven beschreven gaan niet zelden gepaard met onweer en dat betekent natuurlijk dat er niet gekite kan worden.

Andere seizoenen brengen weer andere voor de hand liggende en minder voor de hand liggende risico’s met zich mee. Over sommige gevaren wordt in de regel minder nagedacht. Het feit dat het in de winter eerder donker is bijvoorbeeld. Volgens Tobias een redelijk gevaar, zo schrijft hij: "Daardoor is er minder speelruimte om tijdens het daglicht nog aan land te komen mocht je vroeg in de middag het water op gaan." Natuurlijk is de kou volgens hem ook een factor om rekening mee te houden in het winterkiteseizoen. “Onderkoeling ligt al snel op de loer in de winter. Ofschoon onderkoeling ook in de zomer mogelijk is. Zorg dat je je in de winter sowieso goed aankleed, waarbij je niet alleen moet kijken naar de dikte van je wetsuit maar ook naar de dikte en kwaliteit van je cap, schoentjes en handschoenen.” In het zomerseizoen draagt Tobias ook een wetsuit, wat hij anderen ook aanraad: “want je kunt in je boardshort behoorlijk onderkoeld raken wanneer je een paar uur op 500 meter uit de kust moet wachten op hulp”.

"Uiteindelijk is door het geringe verschil in het weertype tijdens de zomer, herfst, lente en winter er in Nederland eigenlijk altijd goed kitesurfweer te verwachten. Zo was het dit jaar op zondag 1 januari warmer dan op zondag 6 augustus! Wel is de watertemperatuur natuurlijk veel beter in de zomer en het najaar dan later in de winter en tijdens de lente. Wat dat betreft is de periode begin mei tot eind juli misschien nog wel het mooist en medio september tot eind oktober. Daarna wordt het zee- en binnenwater pas echt flink kouder."

“Zoals je hierboven leest: iedere tijd van het jaar heeft bepaalde kenmerken en daarom zou je in Nederland niet alleen van ‘seizoenen’ maar ook van 'kitesurfseizoenen' kunnen spreken. Gemiddeld gezien is de zomer het seizoen voor de freerider en de foiler en is de winter het seizoen voor de strapless-/ wavekiter. Maar natuurlijk is kiten en kitesurfweer niet zo makkelijk in hokjes te plaatsen en wordt er bij het plannen van een sessie gewoon voornamelijk gekeken naar één ding: de wind”.

Knopen en beaufort

Kiters hebben het over knopen terwijl de weervrouw op de NOS het heeft over “matige wind” of “vrij krachtige wind”. Ook laat de animatie die gebruikt wordt tijdens het weer op TV geen knopen zien, maar een kracht gemeten van 0 (windstil) tot en met 9 (storm). Waarom is dat eigenlijk; dat kiters de wind uitdrukken in knopen? Volgens Tobias komt dat deels door het feit dat de Beaufortschaal niet goed verdeeld is en vooral waarde heeft voor zwaardere zeilboten van vroeger (en nu). “Met windkracht 4 in de verwachting kun je helemaal niets, want die schaal loopt van 11 tot 17 knopen. Veel kites vallen bij 11 of 12 knopen uit de lucht terwijl dezelfde kites bij 15-16 knopen vaarbaar zijn! Kitesurfers kunnen met 15-16 knopen goed varen terwijl het met een paar knopen minder waardeloos is.”

Windkracht 5 is voor veel kiters ideaal. Een dikke windkracht 5, om precies te zijn. Want dan waait het zo’n 20 knopen. Maar ja, als je windkracht 5 in het weerbulletin voorbij ziet komen, dan weet je als kiter dus nog niets. Want dat kan ook een knoop of 17 betekenen, waarvoor je een heel andere kitemaat pakt.

“Nog een voorbeeld, windkracht 6: voor een grote groep kiters is dit de ideale wind... als het maar een gewone 6 is. Een goede 27 knopen is namelijk ook gewoon nog windkracht 6 en voor beginners is dit vaak te veel! Zeker als de vlagen daar nog flink boven zitten. De wind is natuurlijk nooit constant en de zwaarte van de vlagen wordt ook niet meegenomen in de Beaufortschaal".

De eenheidstaal van de Beaufortschaal is dus zeer ongeschikt voor het kiten. Gelukkig leveren de windvoorspellingapps en -websites de prognoses in knopen. Zo kan een juiste inschatting gemaakt worden, bij de planning van een kitesessie: welke maten kites neem je mee naar de spot en is het kiteweer überhaupt geschikt voor mij als beginner/ foiler/ big-air kiter?

Is er kitesurfweer op komst?

Om te kunnen duiden of het kitesurfweer wordt is het weer dat je ziet in de voorspellingen, vaak afkomstig vanuit de KNMI, een goede leidraad. Deze prognoses worden gesteld vanuit hogedrukgebieden en lagedrukgebieden. Deze gebruikt Tobias ook bij het voorspellen van de kitesurfwind. De (surf-)weer guru vertelt: “Een tabel met de wind op een kitespot is handig en nodig om in te kunnen schatten of er kitesurfweer op komst is, maar je hebt meer nodig dan alleen die tabel met de windverwachting voor een locatie. Het is belangrijk om te weten waarom het gaat waaien als er wind wordt verwacht”

Om kitesurfweer te voorspellen adviseert Tobias van Tellingen het gebruik van een grotere kaart van het hele gebied of land waarin de wind ingetekend staat of geanimeerd wordt. Hierop zie je waar de wind aanwezig is - en waar niet. “Als de wind een paar kilometer verderop niet aanwezig is, maar op jouw spot wel, dan maakt dat de voorspelling op de tabel van een locatie minder betrouwbaar”.

Een front, buienlijn of lagedruk-kern kan een oorzaak zijn van weer (en wind) verschillen binnen enkele kilometers. Of een ander weersysteem snel doortrekt of opvult en of de weerselementen net iets eerder of later komen, hebben een zeer grote invloed op het kitesurfweer. “Het maakt wat er in de tabel staat in ieder geval minder betrouwbaar. Helemaal als een paar kilometer verderop meer of minder wind verwacht staat”.

"Wanneer je wil weten of het gaat waaien en je kunt gaan kiten, check je ‘the bigger picture’. Niet alleen een tabel met het aantal knopen voor jouw spot maar ook check je het weer en de weersystemen en elementen”

Weersveranderingen op de spot

Helaas kun je ook te maken krijgen met meer of juist minder wind dan voorspeld. Ook is het niet zeldzaam dat er toch een bui over komt, terwijl het een paar uur droog zou blijven.
We zoomen even in op dat laatste: want een bui betekent veranderende omstandigheden. De wind in een bui kan draaien of zelfs helemaal wegvallen. Ook kan deze fors in kracht toenemen of erg vlagerig worden. Het is daarom belangrijk om rekening te houden met buien. Kitesurfers moeten inspelen op kitesurfweer met buien.

Tobas vertelt: “De regel van Buys Ballot is in de praktijk in veel gevallen bruikbaar. Sta je op het strand met de wind in je rug, dan licht het lagedrukgebied links van je en komt het slechte weer ook van links. Dat is dus de lucht die je in de gaten moet houden tijdens het varen. Wordt deze ineens veel donkerder, dan is het waarschijnlijk tijd om van het water af te gaan. Zeker als er in het weerbericht buien met zwaardere windstoten worden verwacht!”.

"Er is niets zo veranderlijk als het weer"

Professioneel surfweer forecaster Tobias geeft 3 tips voor het lezen en interpreteren van de wind

“De eerste tip is al gegeven en is de wind over een groter gebied bekijken in de app die je gebruikt. Tegenwoordig zit deze optie in de meeste apps, zoals windy, windguru en windfinder. Mocht je wat verder willen kijken, probeer dan niet alleen de wind maar ook de isobaren lijnen te zien liggen. Dan weet je een beetje of de wind wordt veroorzaakt door echt grootschalige luchtverplaatsing of dat het alleen lokaal is.

Kijk naar de potentie van de wind: er kan door een aantal variabelen altijd 5 tot 10 knopen van af gaan of juist 5 tot 10 knopen bijkomen. De belangrijkste hiervan zijn menging en land- zeewind effect. Menging is wanneer de wind in de iets hogere luchtlagen makkelijker naar de grond kan komen doordat het overdag opwarmt en de opbouw instabieler wordt. De wind op enige hoogte kan dan beter doorkomen naar de grond. Daarom waait het in Nederland overdag altijd harder dan in de nacht, hoewel er altijd uitzondering op de regel zijn. Verder is het verschil in de temperatuur van het water en het land van invloed. Met name in het voorjaar kan dit later op de middag ineens 10 knopen meer wind geven op een spot langs de kust of het IJsselmeer dan in de verwachting staat. Tegenwoordig zijn er steeds meer weermodellen die hier rekening mee houden. Vooral de fijnmazige zoals het harmonie model, icon en arome model. Over het algemeen doen ze dit niet heel secuur en sommigen rekenen er ineens 20 knopen extra bij. Dus is het altijd goed om een stuk of 3 of 4 van deze berekeningen naast elkaar te leggen. Dat is wel een tijdrovende klus, maar in geval van een complexe weersituatie zeker de moeite waard. Verder zou je kunnen overwegen om ook de Guidance modelbeoordeling te kunnen lezen van het knmi. https://www.knmi.nl/nederland-nu/weer/waarschuwingen-en-verwachtingen/extra/guidance-modelbeoordeling Daarin lees je meestal wel iets over de onzekerheden voor die dag en waar de kans op buien en onweer het grootst is. Als je over de meteorologische termen heen leest is het bericht vrij snel te interpreteren. En anders eventueel teletekst pagina 707 https://teletekst-data.nos.nl/webplus?p=707 De stukjes tekst daar in geven ook een vrij aardig beeld van wat, hoe en waarom.

Als laatste tip geef ik je het surfweer.nl/windsms bericht, die is tegen betaling voor een periode van 4, 6 of 12 maanden lang te ontvangen via whatsapp of sms. Hierin krijg je de meest accurate voorspellingen en weet je of het kitesurfweer wordt - of dat je beter thuis kunt blijven.”